Zie ook Nieuws hongerstaking.
De Johannes Wier Stichting heeft tot doel om door middel van educatie en voorlichting een bijdrage te leveren aan een correcte en professionele behandeling van honger- en dorststakers en ondersteunt artsen die een medische begeleiding van een honger- en dorststaking op zich nemen.
Een honger en/of dorststaking (verder genoemd als hongerstaking) is het weigeren van voedsel en/of vocht als vorm van protest of verzet tegen de situatie waarin de hongerstaker zich bevindt. Een hongerstaking wordt meestal ondernomen door personen die zich in een vrijheid beperkende situatie bevinden zoals:
- personen in een justitiële inrichting,forensisch psychiatrisch centrum (voor uitvoering tbs maatregel) of jeugdinrichting;
- personen in een vreemdelingendetentiecentrum;
- asielzoekers in een opvangcentrum.
Het is van belang dat een hongerstaker door een arts wordt begeleid. Dit vanwege het risico op permanente lichamelijke en psychische gevolgen. De arts dient de hongerstaker te informeren over deze psychische en lichamelijke gevolgen. Zo kan de hongerstaker een ‘geïnformeerde keuze’ keuze maken. Een hongerstaking vereist dus altijd begeleiding van een arts. In sommige gevallen wordt, naast de behandelend arts die verantwoordelijk is voor de medische zorg, ook een vertrouwensarts voor de medische begeleiding bij de hongerstaking betrokken. In de Leidraad de vertrouwensarts bij honger en dorststakingen zijn de functie en verantwoordelijkheden van een vertrouwensarts bij honger- en dorststakingen beschreven.
JWS beschikt over een lijst van artsen die bereid zijn om als vertrouwensarts te worden ingeschakeld. Lokaal kan er ook contact worden opgenomen met een GGD; er zijn verschillende GGD’ en in het land die artsen inzetten voor de medische begeleiding bij een hongerstaking.
De meeste honger- en dorststakingen duren enkele dagen tot enkele weken, totdat de eisen van de hongerstaker (deels) worden ingewilligd, of tot hij tot het inzicht komt zijn doel niet te kunnen bereiken. Maar wat te doen als de persoon in kwestie doorgaat met honger- en dorststaken en dreigt te sterven? Heeft iemand in dit geval het recht om te sterven? Een beknopt overzicht van de (inter)nationale wet- en regelgeving rond deze vragen is te vinden in de Juridische aspecten van hongerstakingen.
Verder is het voor een goede medische begeleiding van belang dat artsen en verpleegkundigen weten wat de lichamelijke en geestelijke gevolgen zijn van een honger- of dorststaking en welke begeleiding vereist is na het staken van een hongerstaking. Dit staat beschreven in de Leidraad medische zorg en begeleiding bij en na een honger- en dorststaking.
Naar de mening van JWS dient een arts die betrokken raakt bij een hongerstaking voldoende kennis te bezitten over de lichamelijke, psychische en sociale aspecten van een hongerstaking evenals over de ethische en juridische aspecten ervan. Om die reden heeft JWS, naast de drie genoemde leidraden, ook een e-learning cursus hongerstaking ontwikkeld waarin deze verschillende aspecten aan de orde komen.
Overige handreikingen
De Leidraad vertrouwensarts bij honger- en dorststakingen, het overzicht van de Juridische aspecten van hongerstakingen en de Leidraad medische begeleiding van en na een honger- en dorststaking zijn het resultaat van de actualisatie van de derde, geheel herziene versie van de handleiding voor de medische en verpleegkundige begeleiding van hongerstakingen, Honger naar recht; honger als wapen, gepubliceerd in 2000. In Nederland wordt deze handleiding nog steeds als gezaghebbend gezien. Echter, delen van de handleiding bleken verouderd en in 2013 kwamen signalen uit de praktijk dat er behoefte bestaat aan beknopte, praktische handreikingen betreffende de verschillende onderdelen van het handboek. Om die reden heeft JWS in 2013 besloten om de handleiding te actualiseren en de inhoud op te splitsen in de drie hierboven genoemde leidraden.
Standpunten
Naar aanleiding van vragen uit het land over het belang van nazorg na beëindigen van een honger- en dorststaking heeft JWS in mei 2013 een standpunt daarover opgesteld. Zie Standpunt tav het belang van goede nazorg na honger- en dorststaking.
De World Medical Association heeft zich verschillende malen gebogen over de medische begeleiding van hongerstakers in detentiesettings en heeft daar de zogenaamde Verklaring van Malta over uitgebracht. Deze geeft duidelijke richtlijnen en standpunten weer op medisch ethisch terrein. Ook de KNMG heeft een duidelijk standpunt ten aanzien van hongerstakingen geformuleerd.
Overige deskundigheidsbevordering
Mr. Dr. Pauline Jacobs promoveerde in 2012 op het onderwerp ‘force-feeding of prisoners and detainees on hunger strike’. In een inleiding van een refereeravond van JWS op 14-2-2013 ging zij in op het dilemma van het recht op zelfbeschikking van de gedetineerde versus de verantwoordelijkheid van de Staat (concreet in de persoon van de gezondheidszorgprofessional) voor de gezondheid van de hongerstaker.
In 2017 is de Forensisch Medische Maatschappij Utrecht (FMMU) samen met JWS gestart met intervisiebijeenkomsten voor vertrouwensartsen.