Eén landelijk 0800-nummer om een tolk in te schakelen, dat is de oplossing

Waar het ons om gaat:
In ons land leven pakweg 2,5 miljoen mensen met een andere moedertaal dan Nederlands. Die hebben allemaal recht op goede zorg, dat is immers een mensenrecht. Maar wat gebeurt er als zorgverleners en zorgvragers elkaar niet goed begrijpen? Als zij niet optimaal kunnen communiceren op een cruciaal moment? De zorgverlener kan dan niet instaan voor de kwaliteit van het werk, wat vermijdbare risico’s met zich meebrengt. En de zorgvrager die onze taal (nog) niet helemaal onder de knie heeft, kan niet rekenen op goede zorg en steun. Tot 2012 mocht er wél een professionele tolk worden ingeschakeld. Zo’n tolk begrijpt wat er op het spel staat en is de investering dubbel en dwars waard. Daarom: Tolken terug in de zorg, alstublieft.

Politieke druk is cruciaal

Hè hè, het is ons gelukt. In een kraakheldere motie vroeg de Tweede Kamer op 2 november 2021 aan de regering om de inzet van tolken in de zorg en het sociaal domein nou eindelijk eens goed te regelen.

De Kamer verzoekt met deze motie de regering de voor- en nadelen en praktische uitvoerbaarheid voor zorgverleners en zorgaanbieders van de verschillende vormen van bekostiging in kaart te brengen. En de Kamer daar zo spoedig mogelijk over te informeren. De motie betreft alle zorgsectoren onder de Zvw, Wlz, Wmo, Jeugdwet en Wpg.

Kamerleden Wieke Paulusma (D’66) en Mirjam Bikker (ChristenUnie) dienden de motie in. Aanleiding was onder andere onze brief aan de Tweede Kamer samen met Patiëntenfederatie Nederland, Artsenfederatie KNMG en de KNOV. Op 16 december 2022 informeerde minister Ernst Kuipers de Tweede Kamer in een brief over de voortgang van de uitvoering van de motie en het onderzoek van adviesbureau Berenschot. De minister stelt in de brief dat er drie vraagstukken moeten worden aangepakt: de beschikbaarheid van tolken, bewustwording bij professionals en het financieringsvraagstuk. Want, zoals de minister in de Kamerbrief ook schrijft: “Iedereen in Nederland heeft recht op zorg die toegankelijk is en van goede kwaliteit.”

Inhoudelijk zijn we het met de minister eens dat deze drie punten moeten worden aangepakt. Maar het is hoog tijd dat het ministerie aangeeft hoe en wanneer de financiering geregeld gaat worden. Daarom schreven we samen met Patiëntenfederatie Nederland en Artsenfederatie KNMG op 2 februari 2023 aan de vaste Kamercommissie van VWS: “Het is tijd voor meer urgentie en tempo bij het uitvoeren van de motie en het tot stand brengen van adequate oplossingen voor zorgverleners en patiënten. En zoals Berenschot ook aanbeveelt één vindplaats voor tolken te regelen voor alle zorgverleners voor al hun patiënten.”

Daarnaast gaven we in de brief de Kamercommissie ook suggesties voor het schriftelijk overleg over de uitvoering van de motie. Op 3 april stuurde de minister de antwoorden op de in het schriftelijk overleg gestelde vragen naar de Tweede Kamer. De belangrijkste punten uit de brief: 1) de minister is van plan om in het tweede kwartaal van 2023 een plan van aanpak met tijdpad naar de Tweede Kamer te sturen, en 2) aanbieders van jeugdhulp of maatschappelijke ondersteuning kunnen indien noodzakelijk een professionele tolk inzetten en hiervoor de rekening indienen bij de gemeente. Hiervoor moeten dan wel vooraf afspraken zijn gemaakt tussen gemeente en aanbieder.

In juni 2023 vroeg Wieke Paulusma een tweeminutendebat aan. Tijdens dit debat werden moties ingediend en ook weer door een grote Kamermeerderheid ondersteund over tolken voor de huisartsenzorg, verzekerde zorg, jeugdzorg en de uitvoering van de motie Paulusma-Bikker in brede zin. Dit biedt ondanks de val van het kabinet perspectief. Wat ook perspectief biedt, is dat goede toegang tot tolken in drie verkiezingsprogramma’s staat. D’66 en ChristenUnie deden dat uit eigen beweging. GroenLinks-PvdA nam het op na een amendement dat wij hebben ingediend.

Laatste ontwikkelingen in ‘Den Haag’

24 maart 2024 – Onderzoeksjournalistiek programma Argos van VPRO/HUMAN maakte de kraakheldere reportage ‘Het ongehoorde kind’ over de schrijnende situatie van kinderen, ouders en professionals doordat de financiering van tolken niet geregeld is. Een hoopvol bericht: de Vereniging Nederlandse Gemeenten meldde aan Argos dat ze niet negatief staan tegenover het landelijk regelen van tolken voor de jeugdzorg. De reportage is terug te kijken via deze link.

19 januari 2024 – Met artsenfederatie KNMG, Patiëntenfederatie Nederland, beroepsvereniging voor professionals in het sociaal werk BPSW en GGD GHOR Nederland stuurden wij op 19 januari een brief aan minister Helder om nogmaals te vragen om structurele oplossingen voor de toegang tot tolken voor alle professionals in de zorg en het sociaal domein. Het ministerie van VWS liet in een brief aan de Tweede Kamer op 27 november 2023 weten te streven naar ‘maatwerkoplossingen voor de sectoren waar dit echt nodig is’. De argumenten en de insteek van de minister zijn teleurstellend.

18 januari 2024 – Naar aanleiding van de teleurstellende Kamerbrief van VWS van 27 januari stuurden de Samenwerkende Beroepsverenigingen Jeugd (SBJ) 18 januari nogmaals een brandbrief aan de leden van de Tweede Kamer. Ze vragen om een landelijke oplossing voor de toegang tot tolken voor de jeugdzorg. In juni 2023 riepen de samenwerkende Beroepsverenigingen Jeugd (SBJ) met een brief de leden van de Vaste Kamercommissie voor VWS ook al op om de regering te vragen met een landelijke oplossing voor de financiering van tolken te komen. De Tweede Kamer nam daarop in juni een motie aan over tolken in de jeugdzorg.

Oproep voor meer ambtelijke urgentie

Om VWS ook direct te vragen om de uitvoering van de motie Paulusma-Bikker te versnellen, hebben we Wereldgezondheidsdag, 5 april 2023, een knalgele envelop met onze drie ‘Dit is een kind en geen tolk’ flyers aan elf (!) VWS-directeuren die beleidsmatig met dit onderwerp zijn belast. We vroegen de directeuren om te helpen met het vinden van oplossingen voor de inzet van tolken. Daartoe uitgenodigd konden we in een gesprek met enkele ambtenaren samen met een jongere die als kind veel heeft moeten tolken voor zijn moeder onze vraag toelichten. Deze actie tot meer betrokkenheid van hoger niveau bij VWS opgeleverd.

Posteractie Dit is een kind en geen tolk

Met de postercampagne Dit is een kind en geen tolk zetten we samen met Artsen Jeugdgezondheidszorg Nederland en de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie alles op alles om professionals in de zorg en het sociaal domein aan te zetten kinderen niet te laten tolken. Want een kind heeft niet de vakbekwaamheid van een tolk, en kan en mag die verantwoordelijkheid niet dragen. Bovendien, dat kind hoort op school!

De resultaten van Tolken terug in de zorg

VWS zet zwart op wit dat zorgverleners tolken moeten kunnen inschakelen …

Minister Van Ark heeft 1 februari 2021 in antwoord op Kamervragen van Carla Dik-Faber ondubbelzinnig opgeschreven dat zorgverleners professionele tolken in moeten zetten in lijn met de geldende professionele norm. Én dat de financiering moet worden geregeld.

… de Tweede Kamer neemt met 128 van 150 stemmen de motie aan …

In een kraakheldere motie vroeg de Tweede Kamer op 2 november 2021 aan de regering om de inzet van tolken in de zorg en het sociaal domein nou eindelijk eens goed te regelen. De Kamer verzoekt hiermee de regering de voor- en nadelen en praktische uitvoerbaarheid voor zorgverleners en zorgaanbieders van de verschillende vormen van bekostiging in kaart te brengen, en de Kamer daar zo spoedig mogelijk over te informeren. De motie betreft alle zorgsectoren onder de Zvw, Wlz, Wmo, Jeugdwet en Wpg. Het ministerie van VWS werkt aan de uitvoering van de motie. Een prachtig resultaat van onze campagne.

… en patiënten- en beroepsorganisaties gaan de kwaliteitsstandaard ontwikkelen

Op de Internationale Dag voor de Rechten van de Mens, 10 december 2019, riepen wij de Kwaliteitsraad van Zorginstituut Nederland op om prioriteit te geven aan het ontwikkelen van een Kwaliteitsstandaard Taalbarrières in de Zorg en het Sociaal Domein. In korte tijd ondertekenden 200 organisaties, hoogleraren en andere deskundigen onze oproep aan voorzitter Jan Kremer. Meer dan 3.000 mensen ondertekenden onze online oproep.

Patiëntenfederatie Nederland gaat samen met patiënten- en beroepsorganisaties en richtlijnexperts een generieke module Taalbarrières in de zorg en het sociaal domein ontwikkelen. Het wordt een gebruikersvriendelijk en wetenschappelijk onderbouwd hulpmiddel dat kan worden opgenomen in andere richtlijnen en standaarden. Het project wordt gefinancierd door ZonMw en is in oktober 2022 gestart. Meer over dit project vindt u op de website van de Patiëntenfederatie.

Tolken terug in de zorg, alstublieft: overzicht producten & media

> Hier kunt u ons overzicht van resultaten, reportages, artikelen en producten bekijken

Hoe staat het er eind 2022, ruim anderhalf jaar na de eerste reportage van Argos, voor met de financiering van tolken in de zorg? Onderzoeksjournalist Reinier Tromp ging hierover in gesprek met campagneleider Simone Goosen en vroeg Kamerlid Wieke Paulusma wat zij vindt van de ontwikkelingen. Zijn conclusie: “Een onderzoeksdossier met lichtpuntjes: er is daadwerkelijk wat veranderd. Maar er hangen nog donkere wolken boven de spreekkamers.” De reportage Nog steeds spraakverwarring in de spreekkamer is hier terug te luisteren.

Elke dag bevallen in Nederland 472 vrouwen van een baby. Maar hoe moet dat als de aanstaande moeder geen Nederlands spreekt? Onderzoeksjournalist Saar Slegers sprak met twee jonge moeders, gynaecoloog Marieke Paarlberg, verloskundige Floor Erlings, cultuur mediator Bet-El Teklemariam en campagneleider Simone Goosen.

Argos: reportage over kinderen die moeten tolken voor hun ouders
Human/VPRO Argos maakte een indringende radio-reportage over kinderen die jaar in jaar uit moeten tolken voor hun ouders. Argos sprak met twee Syrische broers van 12 en 22 over wat dit voor hen betekent. Psychiater Forugh Karimi gaat in op de impact op kinderen op korte en lange termijn. Arts Evert Bloemen vertelt over de kwaliteit van de zorg die zonder tolken in het geding is. Over de politieke kant sprak Argos met Linda Voortman en Carla Dik-Faber. Het artikel ‘Verloskundigen willen de tolk terug in de spreekkamer’ gaat in op de knelpunten in de geboortezorg.

Kassa: pleidooi voor één oplossing voor tolken in de zorg
Arts-politicus Efraïm Hart legt uit waarom er één oplossing moet komen voor het inzetten van tolken in de zorg. Deze tv-reportage van BNN/VARA’s Kassa op 12 december 2020 laat in tien minuten zien waarom tolken in de zorg onmisbaar zijn.

Juridische analyse

De analyse van de gezondheidsrechtelijke en juridische aspecten van de toegang tot en financiering van tolken in de zorg en het sociaal domein die Public Litigation Group PILP NJCM in 2016 uitbracht vindt u hier.