Johannes Wier Stichting

Johannes Wier Stichting voor gezondheidszorg en mensenrechten

Home » Thema dossiers » Zorg voor asielzoekers en vluchtelingen

Zorg voor asielzoekers en vluchtelingen

Zie ook Nieuwsberichten over de zorg voor asielzoekers en over de zorg voor vluchtelingen (en migranten)

Definities

Asielzoeker
Een asielzoeker is een vreemdeling die om uiteenlopende redenen zijn land heeft verlaten om in een ander land asiel aan te vragen. De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) onderzoekt of de asielzoeker voor bescherming in Nederland in aanmerking komt; bijvoorbeeld omdat hij vluchteling is, in zijn eigen land het risico loopt onmenselijk behandeld te worden of niet terug kan vanwege de algehele onveilige situatie in zijn land. Gedurende de asielprocedure verblijft de asielzoeker, met zijn/haar eventuele gezin, in de centrale opvangvoorzieningen van het Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers (COA). In diverse gemeenten is in 2015 op verzoek van het COA ook tijdelijke noodopvang voor asielzoekers gecreëerd.

Alleenstaande minderjarige vreemdelingen (AMV)
Amv zijn minderjarige vreemdelingen die asiel hebben aangevraagd zonder de aanwezigheid van hun ouders, of meerderjarige bloed- of aanverwanten. Voor deze groep gelden aparte opvangmogelijkheden, en toelatingsvoorwaarden.

Vluchteling
Volgens het Vluchtelingenverdrag van 1951 is een vluchteling een vreemdeling die aannemelijk kan maken dat hij gegronde redenen heeft om te vrezen dat hij in eigen land wordt vervolgd vanwege een godsdienstige of politieke overtuiging of nationaliteit, of omdat hij behoort tot een bepaald ras of een bepaalde sociale groepering. De meeste vluchtelingen zijn als asielzoeker in Nederland gekomen. Anderen zijn zogenaamde ‘uitgenodigde vluchtelingen’, dat wil zeggen vluchtelingen die op voordracht van de United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) vanuit een ander land in Nederland worden hervestigd. Sinds 1997 komen via dit UNHCR-programma ongeveer vijfhonderd vluchtelingen per jaar voor hervestiging naar Nederland, waaronder rond 100 vluchtelingen met medische aandoeningen. ‘Uitgenodigde vluchtelingen’ worden vrijwel direct na aankomst in gemeenten gehuisvest.

Vluchtelingen, ook wel statushouders genoemd, hebben dezelfde rechten en plichten, inclusief de toegang tot de zorg, als andere ingezetenen van Nederland, behalve het actief kiesrecht.

De zorg voor asielzoekers

Asielzoekers die in de centrale opvang verblijven van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) hebben, net als ieder ander, vergelijkbare toegang tot de gezondheidszorg. De aanspraak op vergoeding van zorg is voor asielzoekers vastgelegd in de Regeling Medische zorg Asielzoekers (RMA). Het verstrekkingenpakket van de RMA komt grotendeels overeen met het basispakket van de Zorgverzekeringswet en de Wet Langdurige Zorg. Tolkendiensten in de zorg voor asielzoekers worden vergoed. De asielzoeker kan ook aanspraak maken op een aantal onderdelen uit de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo). Informatie over het verstrekkingenpakket en de organisatie van de zorg voor asielzoekers is te vinden op https://www.rmasielzoekers.nl/

Specifieke aandachtspunten

  • Vluchtelingen en asielzoekers hebben meer psychische en lichamelijke problemen dan de autochtone bevolking en andere niet-westerse migranten in Nederland. Asielzoekers hebben meer klachten dan vluchtelingen; hoe langer de asielprocedure, hoe meer klachten. Met name de psychiatrische problematiek neemt dan toe.
  • Zij hebben een slechtere algemene gezondheid, vaker PTSS en meer angst en depressie.
  • De helft van de asielzoekers en vluchtelingen heeft chronische lichamelijke klachten: nek- en schouderproblemen, rugpijn en hoofdpijn.
  • Tuberculose komt 21 keer vaker voor bij asielzoekers dan bij autochtonen; alle asielzoekers worden hierop systematisch gescreend.
  • Bij vooral Afrikaanse vrouwen en meisjes kan meisjes/vrouwenbesnijdenis voorkomen.
  • Veel voorkomende klachten asielzoekerskinderen:
    • vaker ondergewicht, voedingsdeficiënties, gehoorproblemen, slechte visus en een slecht gebit;
    • grotere kans op congenitale, nog niet ontdekte HIV besmetting;
    • tonen vaak tekenen van parentificatie: nemen rollen van ouders over;
    • vaak gedragsproblemen.

Links naar relevante organisaties

Enige literatuur

  • Gerritsen, A. A. M., Devillé, W., van der Linden, F. A. H., Bramsen, I., van Willigen, L. H. M., Hovens, J. E. J. M., & van der Ploeg, H. M. (2006). Psychische en lichamelijke gezondheidsproblemen van en gebruik van zorg door Afghaanse, Iraanse en Somalische asielzoekers en vluchtelingen. Ned Tijdsch Geneeskd, 150(36), 1983-1989.
  • Laban, C. (2005). Invloed van de duur van de asielprocedure op de prevalentie van psychiatrische stoornissen bij Iraakse asielzoekers in Nederland. Tijdschrift voor Psychiatrie 47 (2005) 11, 743 – 752
  • L.H.M. van Willigen: Zorg voor gevluchte kinderen. In: Bijblijven 2009-4. p 23-31
  • Tankink: Vluchtelingenvrouwen met ervaringen van seksueel geweld. In: Bijblijven 2009-4. p 44 – 51
  • Bloemen: Istanbul –protocol Arts en vreemdeling. In: Bijblijven 2009-4. p 51 – 59
  • Gevlucht Gezond II, Ontwikkelingen in gezondheid en zorggebruik van vluchtelingen in Nederland
  • Kramer S., Hoogsteder M., Olsman E., Willigen L. van (2015) Onderzoeksverslag ‘Ethische dilemma’s in de GGZ voor asielzoekers’, Amsterdam: Johannes Wier Stichting
  • Kramer S., Hoogsteder M., Olsman E., Willigen L. van (2015) Handreiking ethische dilemma’s in de GGZ voor asielzoekers, Amsterdam: Johannes Wier Stichting

Standpunten KNMG

Zie ook: KNMG pagina Asielzoekers en ongedocumenteerde vreemdelingen